De mental load van het moederschap: wat is dat nou echt (niet)?

Een persoonlijk verhaal over lekkende borsten & het onzichtbare mentale en emotionele werk van vooral vrouwen.

Zo’n vijf jaar geleden, toen onze zoon 3 jaar oud was en mijn toenmalige partner nog fulltime aan de andere kant van het land werkte, gaf ik een talk over de mentale last van een vrouw en moeder. In de (lockdown-lege) Ziggo Dome, met een camera op m’n snufferd en de kundige presentatiecoach Anouhk Sterken in mijn buurt. Ik mocht dat daar doen, door haar gecoacht, als onderdeel van haar boekpresentatie—’t grootste werk zat er voor haar vooral in om mijn stuk tekst korter te maken. En nog korter. En nog ietsje korter. 😂 (Dat verbaast je vast niet als je mijn artikelen regelmatig leest.)

De mentale last is mijn poging tot een Nederlandse vertaling van the mental load, een inmiddels bekendere term, waar toen al wel het een en ander over gedeeld werd op o.a. sociale media, maar nog lang niet zoveel als nu. De afgelopen jaren is de term booming geworden, en dat is iets goeds. Maar awareness is pas stap één, en het is hoog tijd dat we doorgaan naar de volgende stap: dit werkelijk veranderen.

Daarom zal ik regelmatig werken aan deze serie, waarvan dit het eerste artikel is van velen. Buckle up. We beginnen met de vraag: wat is het nou eigenlijk? En wat is het niet, ook al denken velen van wel?

Mijn talk in 2020 begon met een verhaal dat veel moeders zullen herkennen:

“Ik zat daar als jonge moeder, aan die keukentafel met mijn laptop voor me, te “werken”… met lekkende borsten. Terwijl ik naar de badkamer liep om zoogcompressen te pakken kwam ik een handdoek tegen op de grond. Deze opgepakt, naar de wasmand gebracht, waar ik erachter kwam dat ‘ie uitpuilde. Ik stopte gelijk even snel een wasje erin, maar ontdekte dat het wasmiddel bijna op was. Mentale notitie—check. Omdat ik toch al bezig was met die mentale boodschappenlijst, keek ik ook even in de badkamer of er nog voldoende badolie was, en de deo van mijn partner, en en en. Terwijl ik terugliep naar de keukentafel om verder te werken vroeg ik me af: waarom kan ik me toch niet concentreren op mijn werk?!”

(Grappige sidenote, terwijl ik dit artikel schreef herinnerde het bovenstaande me eraan dat ik de boodschappenlijst van komende week nog niet had aangevuld in de AH app, welke ik direct opende—waar ik mezelf nog net op tijd van kon stoppen. 😅)

Nu kunnen we het probleem dat/de ervaring die ik toen had afschuiven op het feit dat ik thuiswerkte, maar die mentale notities gingen op kantoor ook gewoon door. En bij de speeltuin met mijn kind. En bij de lunch met vriendinnen. Mijn hoofd zat áltijd vol met regelzaakjes voor thuis, waar ik ook was, wat ik ook deed—een probleem dat mijn (mannelijke) partner niet herkende. En zeker niet in deze mate. De vrouwen om me heen herkenden dit bijna allemaal.

Hij wist niet dat het wasmiddel bijna op was. Of de badolie van onze zoon.

Of wanneer diens volgende doktersafspraak was.

Of hoe lang het geleden was dat de koelkast van binnen was schoongemaakt.

Of hoe lang je moedermelk mocht bewaren in de vriezer.

Of wanneer de oppas betaald moest worden.

Of hoe het ontbijt dat ons kind goed at, een mugcake met 3 basisingrediënten notabene (ei, banaan en havermout, omdat ik weet dat je dat wil weten), ook alweer gemaakt moest worden. Ook al had ik dat al zeker acht(entwintig) keer verteld.

Ik kon hem op welk moment dan ook vragen wat er eventueel nodig was voor thuis, of voor ons kind, en hij zou het niet precies weten. Ik wel. Ik wist het altijd bijna allemaal, en zo niet, dan stond het in ieder geval al op mijn to do list om dat uit te zoeken—op een enkele keer na dat ik iets niet op de radar had of vergat omdat mijn hoofd te vol zat. En dan heb ik nog ADHD ook. (Je gaat bijna denken dat vrouwen ook mens zijn.) Vervolgens was er geen back-up, want hij wist het óók niet.

Hij zou waarschijnlijk, tegen de tijd dat zijn eigen deodorant op was als ik dit niet allang voor was, vragen aan mij of ik dat even op de boodschappenlijst wilde zetten. Omdat ik dat, volgens hem, “nou eenmaal allemaal in ‘t hoofd/in beheer had”.

Maar wanneer was dat eigenlijk afgesproken, dat ik dat állemaal in beheer zou hebben?

Wanneer was eigenlijk het moment geweest waarop hij onbewust of zelfs bewust had besloten, zonder mijn medeweten, dat hij niet verantwoordelijk was voor basiszaken rondom ‘t huishouden en gezin, en ik—mede daardoor—automatisch wel?

Voor jouw informatie: ik werkte ook. En verdiende een groter deel van het inkomen dan hij deed. Het ja-maar-hij-werkt-argument is een populaire, maar meestal niet dé (en sowieso geen automatisch geldige) reden.

Veel mensen (vooral mannen, maar ook vrouwen hebben dit geïnternaliseerd) denken bovendien dat het andersom is: dat vrouwen de veroorzaker zijn van dit probleem doordat ze het “zélf doen”. Ze nemen alles op zich* waardoor mannen dat niet doen of “de kans niet krijgen”, wordt er vaak beargumenteerd. Maar los van dat dat überhaupt niet de volgorde is, is het sowieso een non-argument. Zelfs áls een vrouw “het automatisch op zich neemt”, is dat natuurlijk totaal geen reden om dat niet óók te doen. Je weet wel, omdat het huis waarin jullie leven en het kind dat jullie samen gemaakt hebben, van jullie beide(r verantwoordelijkheid) is. Dat een collega van je, die aan hetzelfde project werkt als jij, diens werk doet weerhoudt jou er toch niet van om óók gewoon je werk te doen? Of sla je dan je armen over elkaar “Tja, jij geeft me de kans niet” terwijl er nog zat werk ligt om op te pakken? (Because it’s never fucking ending.)

*Erg vreemd is het natuurlijk sowieso om iemand te “betichten” van iets als dingen op zich nemen. Het is geen flaw om dingen thuis, als vrouw volwassene, ‘op je te nemen’… het is je weet wel, wat is het woord… doodnormaal, en de bedoeling? 😅 Immers, wie doet het anders? Alhoewel, in het geval van sommige heteroseksuele mannen dus: hun moeder, zolang ze nog thuis wonen. En hun vrouw, zodra ze samenwonen. Wie doet het dan als ze alleen wonen, vraag je je af? Ah ja, leuke vraag. Nouja, er is maar één antwoord hè. Zij zelf. Dan blijkt het toch ineens niet zo’n ‘vrouwending’ te zijn.

Dus wat is het nou heel concreet, waar we het hier over hebben? 👇🏼

Laten we even beginnen met wat de mental load niet is:

Zoals je denk ik wel uit mijn persoonlijke verhaal kunt lezen hebben we het hier niet per se over het uitvoeren van taken (grootste misvatting over dit onderwerp). Ja, er is genoeg te doen in een huishouden en in een gezin:

Koken
De was doen
Opruimen
Kinderen aankleden/wegbrengen/voeden/douchen/naar bed brengen/ruzies uit elkaar halen/helpen bij huiswerk/nagels knippen/troosten/voorlezen/(…)
Grasmaaien
Schoolgesprekken voeren
Hond uitlaten
Vaatwasser uitruimen
Facturen betalen
Boodschappen doen
Stofzuigen
Luiers verschonen
Kat eten geven
Toiletten schrobben
+1000 andere dingen.

En deze uitvoerende taken worden al voor een groter deel door vrouwen gedaan dan door mannen in hetero-relaties, zeker als daar kinderen bij in het spel zijn, en voorál de meer dagelijkse, terugkerende zaken zoals voedselbereiding en kinderen verzorgen—in tegenstelling tot de meer sporadische klussen zoals grasmaaien of een schilderijtje ophangen. Dat weten we, keer op keer, uit data. Het is geen mening, of een ‘gevoel’:

“Ongeveer 91% van de vrouwen met kinderen besteedt ten minste een uur per dag aan huishoudelijk werk, vergeleken met 30% van de mannen met kinderen. De meest recente beschikbare gegevens laten zien dat werkende vrouwen ongeveer 2,3 uur per dag besteden aan huishoudelijk werk; voor werkende mannen is dit cijfer 1,6 uur. De genderverschillen in deelname aan huishoudelijk werk zijn het grootst onder stellen met kinderen, met 62 pp, wat een blijvend onevenwicht in onbetaalde zorgverantwoordelijkheden binnen gezinnen aantoont.”

Bron: Gendergelijkheidsindex 2021 (2024 bevat deze specifieke cijfers niet)

De mental load is echter nog veel omvangrijker dan deze uitvoerende taken

Wat is er voor nodig óm te kunnen koken, of welke taak in het voorgenoemde rijtje dan ook? Denkwerk. Uitzoekwerk. Organisatie. Planning. Onthouden. Rekening houden met de wensen en behoeften van de anderen in het gezin. En zo nog wel meer.

In een gezin zijn er vele factoren waarop je zoiets ogenschijnlijk simpels bepaalt als wat je gaat eten vanavond en hoe je dat gaat maken:

• Wat lusten de kinderen vandaag de dag (want dat was vorige week misschien anders 🥲) en wat eten ze goed zodat ze ook een stuk groente in hun mik hebben?

• Welke allergieën zijn er in het gezin en hoe moet je koken om dit zo veilig mogelijk te hanteren? En welke eventuele dieetwensen?

• Wat ligt er nog in de koelkast dat gebruikt moet worden? *checkt alle data en maakt al combinaties in haar hoofd*

• Welke ingrediënten die het gerecht nodig heeft heb ik nog in de voorraadkast liggen? Moet ik het daarna gelijk aanvullen zodat het op voorraad blijft?

• Hoe vaak is er deze week/weken al patat/kipnuggets/spaghetti zonder saus gegeten en is het echt weer even nodig wat vezels en vitaminen/mineralen toe te voegen?

• Is het lievelingsbord van kind 1 alweer schoon of zit het nog vies in de vaatwasser waardoor je al een tantrum hebt voordat je überhaupt aan het eten begonnen bent?

• Heeft kind 2 nog steeds die obsessie met ketchup bij elk gerecht inclusief bami en stamppot boerenkool, en zo ja, is dat er nog voldoende?

• Hoe laat moeten we aan tafel zitten om kind 3 op tijd in bad en bed te krijgen gezien die afgelopen twee nachten aan het spoken was en anders ook geen hap eet?

• Hoe laat moet er dan begonnen worden aan het koken? Hoe laat komt iedereen uit werk/opvang thuis en hoe managen we dat dan met boodschappen? Wie let er ondertussen op kind 1?

Dit denk- en planwerk wordt nog veel vaker gedaan door vrouwen, bovenop het uitvoerende gedeelte van de taak. Yes, dus ook als ze evenveel of zelfs méér werken of verdienen. Sure, mannen koken ook, alhoewel dus minder—maar als ze op een presenteerblaadje hebben gekregen wat ze moeten maken en alles al op tijd in huis en uitgezocht is doordat alle voorgaande mentale stappen al zijn gedaan, dan is koken ook niet zo moeilijk, mentaal vermoeiend, en tijdrovend. Dat laatste is een reden waarom veel moeders niet meer genieten van koken, zelfs als dat ooit een passie was of iets waarvan ze juist ontspande.

De mental load is wel: cognitieve, mentale en emotionele arbeid.

De definitie: De never-ending lijst van to do’s, mentale notities & verantwoordelijkheden nodig om een huishouden en gezin draaiende te houden.

Het omvat: Het plannen en voorbereiden van, anticiperen op, rekening houden met, delegeren van, zorgen om, onthouden van, monitoren & controleren van, nadenken over én vervolgtaken plannen en project-managen van alles binnen de “bv” Gezin/Huishouden.

We kunnen het ‘t beste onderverdelen in vier categorieën zoals ik dat in mijn programma Mental Load Makeover doe:

1. Onderzoek

Hoe hoog moeten we onze inboedel verzekeren?
Welke tandpasta moeten de kinderen op deze leeftijd en is het erg als ze dat doorslikken?
Welke vakantieplekken zijn het zonnigst in oktober?
Kunnen we niet beter een dynamisch energiecontract aangaan?
Welke methodes tegen waterpokken zijn er nog meer?
Welke plantjes in de tuin hebben niet zoveel onderhoud nodig?
Wel/niet slaaptraining en waarom?
Welke traktaties worden getolereerd op school?
Hoeveel eten kan ik de kat geven als deze te zwaar is?
Welke flessen voor baby’s bevatten geen toxische materialen?
Als we nu een auto leasen, kunnen we dan wel een hypotheek krijgen?
Hoe kunnen we (schoon)mama toch thuis laten wonen terwijl ze achteruit gaat?
Welke opvoedstijlen zijn er allemaal en welke past bij ons?

2. Organiseren

Alles dat er nodig is voor een verjaardagsfeestje van de oudste, bijvoorbeeld. Denk: datum die het handigst is, cadeau, traktaties, speurtocht, rekening houden met de dieetwensen van uitgenodigden, zorgen dat er voldoende duidelijkheid is voor de andere ouders, dat er toezicht is, hoe het zo veilig mogelijk plaatsvindt, het weer in de gaten houden, rekening houden met alle wensen van de jarige, welke boodschappen er nodig zijn en wanneer die gehaald kunnen worden i.v.m. de houdbaarheid van verse producten zoals taart - en nog zo.veel.meer.

3. Zorgen maken om

Nadenken over en rekening houden met het emotionele, fysieke, educationele en mentale welzijn van dierbaren waaronder familieleden, de kinderen en jezelf/partner.

Kind wordt op school gepest, wat moeten we daar aan doen?
Dochter doet het niet goed in vak X, bijles nodig?
Hoe houden we onze relatie goed nu we beide zo druk zijn?
Onze ouders worden ouder, lukt het nog wel op deze manier?
De buurvrouw haar man is net overleden hoe kunnen we er voor haar zijn?
Zoon gaat met verkeerde vriendjes om, wat doen we daaraan?
Staat die ene tand van dochter niet enorm scheef? Is dat wel normaal?

4. Planning & inventaris

Niet alleen het matchen van alle schema’s op elkaar, maar ook alle afspraken maken en bijhouden (dokter voor kind A, fysio voor kind B, tandarts voor partner, etc.) én de voorraden in de gaten houden. Soort management assistent/secretaresse/allround medewerker, dus.

Wasmanden in de gaten houden (weten dat er gewassen moet worden omdat kind A de speciale broek vrijdag nodig heeft)
Voorraadkast en huishoudelijke artikelen op pijl houden
In de gaten houden wanneer de marge- en studiedagen zijn, en of we dan andere opvang (nodig) hebben, het regelen daarvan
Toeslagen aanpassen wanneer nodig
Huisdier-benodigdheden
Financiële planning
Sociaal leven in tact houden (wie is wanneer jarig en wat sturen/geven we dan? Oma al 5 weken niet meer gezien, wanneer gaan we?)

En dan heb ik het pas over de basic zaken. Heb jij of een kind of partner met een aandoening, ziekte, en/of beperking? Ben je mantelzorger? Heb je andere bijzondere situaties thuis of in de familie? Dan komt daar nog een boel bovenop.

Onzichtbaar vs zichtbaar werk

De mental load is onbetaald, (vaak) onvrijwillig doordat je vanzelf als vrouw meestal in deze rol wordt geduwd door het maatschappelijke systeem en de bestaande structuren—nog naast de bias/socialisering van mannen en vrouwen zelf, wordt als ondergeschikt (aan betaald werk) gezien, ondergewaardeerd, chronisch onderschat, oneindig, en vooral ontzettend onzichtbaar.

Grasmaaien = zichtbaar. Niet alleen het uitvoeren van de taak is duidelijk te zien, ook het resultaat ervan. Nadenken over opties voor een locatie voor jullie dochters feestje = onzichtbaar. Er onderzoek naar doen ziet eruit alsof je “gewoon op je telefoon scrolt op de bank”. Er is bovendien nog geen direct, zichtbaar resultaat, terwijl dit wel een benodigde stap was in het pad naar een resultaat toe.

Koken = zichtbaar.
Alles voorbereiden daarvoor = onzichtbaar.
Een cadeautje kopen in de winkel = zichtbaar.
Weten/onthouden dat iemand jarig is en er dus überhaupt een cadeau nodig is, deze uitzoeken en altijd zorgen dat er inpakpapier en plakband in huis is = onzichtbaar.

Het feit dat de toiletrollen altijd zijn bijgevuld en de zeeppompjes altijd vol? Onzichtbaar, want zolang ze niet leeg zijn merkt de rest van het gezin het niet op. Er is echter wel werk voor verricht, namelijk de mentale notities die worden gedaan wanneer het *bijna* op is, de toevoeging van de wc-rollen en zeep aan de boodschappenlijst, het nadenken over het juiste merk voor iedereen = tijd en mentale energie gespendeerd.

Maar dit zijn toch normale zaken die bij een huishouden horen??? Ja, precies. Zeg dat dan tegen een gemiddelde man—vrouwen weten dit allang. 🙂 Waarom hoort dit er voor vrouwen/moeders ‘gewoon bij’, terwijl dat voor anderen niet geldt en de rest van het gezin profiteert van dit werk?

Dat je het niet ziet, betekent niet dat het er niet is—of “dan vast onbelangrijk was”.

Om je een voorstelling te kunnen maken van hoeveel de mentale last werkelijk omvat, indien je daar moeite mee hebt, zou je een poging kunnen doen om je over alles dat je om je heen ziet (en dus wél zichtbaar is) omtrent huis & gezin af te vragen: hoe komt het daar?

En welke keuzes en denkprocessen waren er voor nodig om het daar te krijgen?

Waarom is het dit geworden en niet X? (ander merk, andere soort, andere grootte, noem maar op)

Wie heeft het bedacht, onderzocht, onthouden, gemanaged, gepland, vergeleken, en eventueel ook nog gekocht/opgehaald/gedaan?

Van de kleur op je muren, tot de bakjes waaruit je je ontbijt eet, van de nieuwe schoenen van je kids tot de cremès voor de kapotte babybillen. En van de afspraak die je kind vanmorgen had bij de tandarts, tot je eigen favoriete polo die wonderbaarlijk gezien tóch in de vakantiekoffer zit ook al was jij ‘m vergeten, en het feit dat je kind geen gaatjes had vanmorgen bij de tandarts omdat iémand erop let om de geschikte tandpasta te kopen, de opzetborsteltjes van de tandenborstel regelmatig te vervangen, en uren heeft gegoogeld en gepraat met andere moeders om iets te vinden dat ervoor zorgt dat het kind in kwestie niet meer de hele buurt bij elkaar schreeuwt tijdens het poetsen. Snappie-vous?

En nog één keer, zodat het er echt in goed in zit: dit komt dus bovenop de fysieke load.

De afwas doen? Een broodje smeren voor je kind? Het vuilnis? Het oliepijl checken? De belastingpapieren invullen? Het uitzoeken van foto’s van de vakantie? De kerstkaarten schrijven? Het kopen van het cadeautje voor de juf?

Dat is de fysieke last. En dit zijn vaak pas de laatste dingen die gebeuren NADAT het mentale werk is gedaan, en alleen maar kunnen omdát het mentale werk is gedaan.

Hoe komt het dat dit meestal zo scheef verdeeld is?

Komt het door de zorgzame aard van vrouwen, biologische trekken, of zijn ze gewoon heel controlerend?

Zijn mannen gewoon nou eenmaal minder goed in dit soort dingen, krijgen ze er geen kans toe, of zijn ‘t gewoon eikels?

Dat zal ik bespreken in een volgend artikel in deze serie. (Spoiler alert: nee, op al deze stellingen. Of nouja… meestal niet.)

---

Vond je dit gratis artikel helpend en wil je deze en andere volgende (gratis) artikelen automatisch in je mailbox ontvangen? Join the family & word net als 1600+ anderen gratis lid.

Wil je mij en Anders Moeder financieel steunen zodat ik nog veel meer kan blijven schrijven—overweeg betaald lid te worden wat al start vanaf 5 euro (of bij bindingsangst: doe een eenmalige donatie.) ♥️