Misdadige praktijken: vrouwen, moeders, die tijd nemen voor zichzelf. *gasp*

Over je nuttig voelen, mom- en dadguilt, en self-care dagjes voor mannen. Of.. had je daar nog nooit van gehoord? Nee, ik ook niet.

Nog altijd hoor ik het stemmetje. Terwijl ik de wit gehaakte deken nog iets verder over mijn benen trek, mijn laptop op een kussen op schoot zet, en mijn badjas recht schuif omdat er een borst uit dreigt te vallen, dringt het zich steeds meer aan me op.

Doe de gordijnen dicht!

Nee, rot op—discussieer ik met mijn eigen conditionering.

Trek op z’n minst een trui aan, voor als er iemand aanbelt!

Stop

Je ziet eruit alsof je niks doet!

Ik ben aan het werk, laat me met rust. (En al was ik niks aan het doen… wat dan nog?)

Ugh. Het gevoel ‘niet nuttig’ te zijn of zo over te komen en dat als de grootste crime zien, je zowat te schamen voor overdag even lekker op de bank zitten in je badjas (of je nou aan het werk bent of tv kijkt)—het is helaas grotendeels gebonden aan het geslacht dat je tussen je benen hebt, of de genderidentiteit waarmee je bent opgegroeid… en dus hoe en waarop je beoordeeld bent, wat je geleerd hebt, en ingeprent kreeg ‘Hoe Het Hoort’.

Rationeel gezien vind ik het namelijk belachelijk, en totaal onnodig, om deze gedachten te hebben. En tóch zijn ze er.

Ik moet denken aan alle keren dat ik ergens aan- of onaangekondigd een huis binnenstapte, zij het bij familie, zij het bij vrienden of buren, en er een man languit op de bank lag. Sport te kijken, of te snurken, of te gamen, of te scrollen. En hoe uiterst zeldzaam zij direct *geschrokken en beschaamd* opstonden, of zich verontschuldigden—iets dat in het geval van vrouwen 9 van de 10 keer zou gebeuren.

Tijd voor jezelf nemen in wélke vorm dan ook, staat in het hoofd van veel vrouwen gelijk aan Niet-Nuttig-Zijn. En Extreem-Nuttig-Zijn is dan weer het hoogst haalbare doel voor vrouwen, zo is ons impliciet en expliciet verteld; zelfs als dat nut eigenlijk geen doel meer dient.

We stofzuigen nog liever de dakpannen, vouwen nog liever de afwas op, en dweilen nog liever het gras dan dat we gezien worden terwijl we nietsdoen.

Tijd voor jezelf “leren nemen”?

Lief zijn voor jezelf, goed voor jezelf zorgen, leuke of fijne dingen doen (zonder je kinderen) of god forbid; even niéts doen… er zijn allemaal Instagram-accounts, trainingen en cursussen voor te vinden. Voor moeders dan, he. Want heb je ooit een vader horen zeggen dat hij een “self-care dagje” nodig had? Ik niet.

Basic human stuff, zoals zelfzorg of ‘iets voor jezelf doen’, is niet vanzelfsprekend voor moeder de vrouw.

Het voelt als een ultieme luxe, of juist stiekem illegaal, of sterker nog: het staat misschien wel op je eindeloze to-do list en voelt daarmee als nóg weer iets dat je ‘moet doen’. Niet eens echt voor jezelf. Nee, het wordt voor moeders vooral geaccepteerd of zelfs voorgeschreven zodát je er zo goed mogelijk voor je gezin kan zijn. Een middel om tot een doel te komen. Een doel dat uiteindelijk weer om anderen draait.

En hier bedoel ik niet, ook al voelt dat wel zo wat al triest genoeg is, een snel-snel tripje van 20 minuten naar de supermarkt ✨in je eentje✨ (cue engelengeluid). Of een douche nemen en je lijf wassen. (*gasp!*) Dit zijn basisbehoeften, maar worden voor moeders al snel als uitje of zelfzorg geclassificeerd.

En hey: wie tussen de luiers en schooltassen en werk door een keer zónder kleine krampachtige handjes aan je benen of juist wegrennend kroost kan douchen of boodschappen doen, die geniet daar mogelijk van—dat is totaal begrijpelijk (en herkenbaar). Maar laten we het niet verwarren met werkelijk goed voor jezelf zorgen, vrije tijd, of ‘iets voor jezelf doen’. Dat is zoveel meer. Althans, dat zou het moeten zijn.

Het immer aanwezige, allesoverheersende gevoel

Waarom vind ik het zo moeilijk om mijn kind bij mijn partner achter te laten om zelf te gaan sporten?

Waarom voel ik me zo schuldig als ik na werk óók nog uit eten ga met vriendinnen?

Hoe kan ik zonder zo’n rotgevoel toch meer tijd maken zodat ik zélf ook kan opladen?

Waarom voelt mijn partner geen schuldgevoel als hij een week in het buitenland is voor diens werk, en voel ik me al een ontaarde moeder als ik de kids een uurtje later van de BSO haal omdat mijn meeting uitliep?

Ben ik egoïstisch als ik meer leuke dingen wil doen zónder mijn kinderen?

Hoe kan ik tijd maken voor coaching/therapie/hobby’s naast alle ballen die ik al hooghoud zonder een ander tekort te doen?

Waarom kan ik niet ontspannen als ik op de bank zit en even niks hoef?

Deze en nog zoveel meer vragen die hierop lijken heb ik in de loop der jaren ontelbaar veel keren gehoord tijdens coachingsessies; soms subtiel en impliciet. Vaak letterlijk.

Dingen doen die belangrijk zijn voor jouw welzijn als mens lijken ondergeschikt aan al het andere. En daardoor voelt het alsof je iets ongelooflijk fouts of stouts doet wanneer je er toch voor kiest. Alsof je anderen daarmee schaadt. En áls we dan eindelijk inzien dat anderen juist profitéren van ons optimale welzijn: een zo-lekker-in-haar-vel-zittend-mogelijke moeder en partner die kan er ook weer beter voor hen zijn, dan is dát de reden die ons helpt toch te kiezen voor die dingen. (Met nog steeds een zweem (of hele bak) momguilt. Dat dan weer wel. Dadguilt? Wasda?)

Maar simpelweg iets doen omdat jij het wil en het goed is voor jou, ongeacht of dat direct of indirect een hoger doel dient (lees: anderen)? Dat blijft vloeken in de mama-kerk.

Het systemische, patriarchale probleem

Kwestie van mindset! Grenzen! Zelfzorg! Aan jezelf werken! Bladieblabla—allemaal hartstikke waardevol hoor. Ik bedoel, het is onderdeel van wat ik doe, overdraag, en wie ik ben. Maar kap effe. We leggen continu —bij alles, maar voorál bij vrouwen-onderwerpen— de schuld én oplossing bij het individu.

Jij moet beter leren omgaan met je schuldgevoel;

Jij moet je mindset veranderen;

Jij moet meer grenzen leren aangeven;

Jij moet zorgen dat je mentale en fysieke welzijn excelleert (zodat je… je weet wel, een Goede Moeder kunt zijn);

Jij moet aangeven bij je partner dat je meer gelijkwaardigheid verwacht in het huishouden en gezin;

Jij moet beter communiceren wat je nodig hebt;

JIJ moet het doen. 🙄

Sure, sure, natuurlijk hebben we vooral controle over wat we zelf doen en is eigen verantwoordelijkheid pakken en focussen op dat waar je invloed op hebt belangrijk.

Maar c’mon. Het patriarchaat waarin we al millennia leven WIL dat we enkel focussen op wat we zelf beter kunnen (en “moeten”) doen. Het is textbook victim blaming. Het wil dat we de schuld bij onszelf zoeken, en dit eigenhandig proberen te verbeteren—ook al ligt de oorsprong niet bij jou, en ook al vecht je tegen de bierkaai. Want dat doe je.

Je bent de zwemmer die 20 meter achter het startblok geplaatst wordt, met lood aan haar enkels. En dan roepen de toeschouwers maar al te graag “Je moet het gewoon graag genoeg willen!”, en “Verandering begint bij jezelf!”

Het is als zeggen tegen kinderen dat ze voor zichzelf moeten opkomen, maar wanneer ze dat doen, ze extra huiswerk krijgen.

Het is als een potje Monopoly, maar je moet drie vakken achter START beginnen, de bank beheren én ervoor zorgen dat iedereen drankjes heeft. (Terwijl je ondertussen constant snotneuzen veegt, gebeld wordt door school dat je oudste gevallen is, en je partner moet helpen herinneren dat hij zijn zelf verwekte kind voedsel moet geven om in leven te kunnen blijven—dat je al had klaargezet in de koelkast notabene.)

Je krijgt de boodschap dat je “wel een eigen leven moet leiden hoor, anders ben je no fun” en beter voor jezelf moet zorgen, maar ziet tegelijkertijd dagelijks reclames met ‘liefdevolle, zorgende’ moeders met hun kroost (of het wasgoed, of schoonmaakmiddelen, of boodschappen) in de armen die impliceren dat dat jouw taak is en blijft.

Je wordt erop afgerekend als je zogenaamd ‘verslonsd’ bent als vrouw, maar wanneer je tijd neemt om je te verzorgen ben je ijdel en verwaarloos je je gezin.

Je redt het niet in de nog steeds overwegend mannelijke zakenwereld indien je niet 50 uur aanwezig bent, maar wordt tevens geacht thuis te blijven wanneer je kinderen wéér ziek zijn—want op een of andere manier blijft zíj́n werk of vrije tijd altijd belangrijker en blijven de kinderen zogenaamd ‘beter af’ bij moeders.

You cannot fucking win.

Heb je je ooit afgevraagd waarom we überhaupt het woord 'self-care' nodig hebben? Waarom het voor vrouwen een heel ding is om 'tijd voor zichzelf te nemen', terwijl mannen gewoon... you know. Léven?

Een man die na zijn werk ‘even’ gaat sporten? Normaal, toch.
2,5 uur wegblijven om een onderdeeltje te kopen bij een bouwmarkt, zonder de kinderen om zich heen? Kijkt niemand van op.
Urenlang door de bossen fietsen ‘met de jongens’ wat een groot deel van de zaterdag beslaat, waarna hij de rest van de zaterdag wel effe moet bijkomen? Vanzelfsprekend. Een potje voetbal kijken op zaterdagavond, en op zondagochtend nog voor het scheren en douchen 40 minuten op de wc zitten scrollen? Tja, hoort erbij.

(En als je iets van hem nodig hebt, dan kun je dat toch gewoon vrááágen?)

Een moeder die iets in de búúrt van hetzelfde zou willen doen, kan dat enkel als ze het 'self-care' noemt, met uitleg waaróm ze dit wil. Zij moet het rechtvaardigen. Zij krijgt te horen “Goh, joh, en waar had je de kids dan?”, “Jemig, wat lekker dat je dat hebt gedaan zeg!” of "Goedzo!" alsof het een prestatie is. Of dus, erger nog: "Ja, zorg dat je oplaadt, *want* dan kun je er beter zijn voor je gezin!" Blijkbaar mogen mensen zonder penis alleen iets voor zichzelf doen als het uiteindelijk anderen dient.

Terwijl anderen gewoon baantjes trekken, ploeter jij met kleren aan naar de finishlijn—”snel effe zelfzorg ertussen rammen”, áls je daar al de tijd voor krijgt. Want die wordt niet vanzelfsprekend geacht in vrouwen hun agenda’s. En dan krijg je ook nog te horen dat je beter moet leren zwemm—euh, CoMmuNiCEreN dát je dat nodig hebt. Ze kunnen immers onze gedachten niet lezen he! (Ja, want er simpelweg vanuit gaan dat moeders ook ménsen met diezelfde behoeftes zijn, is wel een beetje gedurfd.)

“Maar néém dan gewoon die tijd? Wie houdt je tegen?”

Misschien heb je deze opmerking regelmatig gehoord van je partner of anderen: “Néém dan gewoon die tijd!” of “Gá gewoon naar de kapper/sauna/borrel/sportschool, *ik* zeg toch niet dat je dat niet moet doen?”

… en ‘t klinkt zo logisch, he. Vanuit een mannelijk perspectief is het zo simpel als dat. Dat is omdat wanneer zij dit doen, er geen consequenties (lijken te) zijn. Wanneer zij dat doen, is onzichtbaar wat daar het gevolg van is. Omdat, wanneer zij dat doen, ál het andere alsnóg gedaan wordt.

Wanneer jij dit echter doet:

• Blijft er teveel liggen gezien het enkel op jouw mentale notitielijst staat en niet op ‘t zijne als *jij* het daar niet op zet;

• Kun je er niet van op aan dat het thuis op rolletjes loopt of hooguit geregeld is;

• Of word je alsnog tijdens je ‘ontspanning’ gebeld waar de nieuwe luiers liggen—luiers die hij zelf had zullen kopen en dat is vergeten omdat *jij* het niet hebt helpen herinneren.

It’s not you, baby.

Het ligt aan een systeem dat zo scheef is gegroeid dat we er speciale woorden voor nodig hebben als we simpelweg willen bestaan als mens—niet enkel als moeder, niet als partner, niet als organisator, onderzoeker, planner, allesregelaar, maar gewoon... als levend wezen, als waardig mens.

We kunnen ‘m ook nog even andersom gooien: waarom voelen mannen eigenlijk géén dadguilt? De kinderen rekenen immers ook op hem, willen ook graag met hem zijn, hebben hem ook nodig, de ene ouder is net zo belangrijk in een kinderleven als de ander. Waarom voelt hij die allesverzengende verantwoordelijkheid niét?

Waarom voelen zij niét de druk om hun vrouw en kinderen boven zichzelf te stellen? Om anderen gelukkig te maken? Om zich dusdanig te bekommeren om het welzijn op alle vlakken van mensen waar ze van houden, dat zelfopoffering daar onderdeel van is?

Waarom is het voor hen zo gemakkelijk om ‘ja’ te zeggen op extra werk, vrijetijdsactiviteiten, of wát het ook is—ondanks dat het huis een zooi is, de mentale gezondheid van hun vrouw keldert en de kinderen al 3 dagen geen groente bij het avondeten hebben gehad? Waarom is dat überhaupt zo weinig onderwerp in hun gedachten?

Well.. the obvious: omdat dat al bij haar ligt, en zij er dus aan kúnnen ontkomen. Omdat zij zich hoofdverantwoordelijk voelt (doordat ze dat automatisch is gemaakt), en hij niet. Read that again.

Maar ook: omdat ze van kinds af aan geleerd hebben zichzelf te centreren, en niet anderen, zoals meisjes al van kleins af aan leren.

Dat is een maatschappelijk, overkoepelend probleem—en daarbij leg ik dan ook niet de directe of bewuste schuld neer bij dat jongetje dat dat zo geleerd heeft. We zijn allen product van de culturele en sociale normen waar we in opgroeien.

Dat gezegd hebbende: we zijn nu volwassen. And it’s time to grow up.

Vrouw—ik zal nog genoeg schrijven over de mentale last van het moederschap, over dealen met dat schuldgevoel, en over jezelf weer terugvinden als individu en levend wezen met behoeften en rechten op een goed bestaan. Maar voor nu wil ik je vooral meegeven: jij bent een heel en compleet menswezen, as is. Dat is voldoende reden om dingen te doen die bijdragen aan jouw welzijn. Jouw mentale, fysieke, intellectuele, maar ook ogenschijnlijk triviale of hedonistische behoeften mogen gevoed worden zonder externe reden—simpelweg omdat je een ademend persoon bent.

Het is tijd dat we stoppen het woord self-care te gebruiken als een soort toegangskaartje tot ons eigen leven.

Tijd dat we onze basisbehoeftes niet meer framen als een luxeproduct dat we moeten verdienen, of verantwoorden.

Sta het jezelf toe en respecteer jezelf genoeg om die behoefte niet langer onder het tapijt te schuiven, dat is 1.

Claim die ruimte en eis het voor jezelf op hoe oncomfortabel ook, dat is 2.

Doe het, ook mét schuldgevoel en de hele rambam, dat is 3.

En als dat leidt tot vervelende consequenties, zoals ontplofte huizen en kinderen die niet krijgen wat ze nodig hebben als jij niet thuis bent of even op de bank zit—dan weet je, als je een partner hebt, ook wat je volgende onderwerp van gesprek thuis moet zijn. We’ll talk about that later.

x

Janne

---

Disclaimer die ik niet aan ieder artikel ga toevoegen maar wel even aan deze eerste in een reeks van velen:
1. Dit is een heel heteronormatief verhaal, omdat dit ook voornamelijk heteroproblematief (da’s geen woord, maar nu wel) is en vooral gaat over ongelijkwaardigheid tussen man en vrouw, niet per se tussen partners an sich.
2. Nee, niet *alle mannen* zijn, denken, handelen of leven zo. Nee, niet *alle vrouwen* lopen hier tegenaan of willen dit. Uitzonderingen bestaan. Ik spreek niet tegen de uitzonderingen, maar tegen, helaas, de regel.
3. Sommige dingen klinken mogelijk in jouw optiek overdreven, en zullen dat in sommige gevallen zijn—dat neemt niet weg dat het niet in subtielere manieren alsnog aanwezig is. En… in veel gevallen is het niet alleen niet overdreven, maar juist nog zacht uitgedrukt.

Nou, fijn dat dat opgehelderd is :-)